PAYOLA

PAYOLA

Payola to płacenie pieniędzmi lub dawanie prezentów w zamian za granie płyty czy płyt

na antenie radiowej. W dobie ekspansji telewizyjnej termin ten można także zastosować

w odniesieniu do video clipów i stacji telewizyjnych. Słowo PAYOLA powstało z połączenia słów „PAY” i „VICTROLA” (historyczny odtwarzacz płyt typu LP). Pierwszym przypadkiem Payoli, który trafił przed oblicze sądu był przypadek Alana Freeda (rewelacyjnego disc jockeya rock’n’rollowego) z 1960 roku. Alan wziął $ 2.500 dolarów w zamian za tzw. konsultacje dotyczące jakiejś tam płyty. Sąd zasądził niewielką grzywnę pieniężną i puścił Alana Freeda wolno. Złamało mu to jednak karierę w muzycznym, ściślej radiowym i telewizyjnym biznesie. 43 letni rock’n’rollowy deejay - pioneer, zwany też ojcem disc jockeyów popadł z rozpaczy w głęboki alkoholizm, który w 1965 roku doprowadził go niestety(!) do śmierci.

Przed sprawą Alana Freeda Payola była legalna, aczkolwiek przestępstwem generalnie było branie w łapę. Po procesie Freeda wprowadzono (na początku w USA) prawo zabraniające Payoli. Obecnie grozi za to 10.000 dolarów grzywny i rok za kratami (polecam ten przykład polskim władzom i instytucjom nadzorującym rodzimą radiofonię czy firmy płytowe). W latach ’50 i ’60 głośno też było o oskarżeniach firmy ASCAP (taki amerykański ZAIKS) pod adresem firmy BMI (taki drugi amerykański ZAIKS) o to, że w wyniku łapownictwa sporo piosenek chronionych przez BMI stało się (niespodziewanie szybko i w nadzwyczaj dużej ilości) hiciorami. Wiadomo, jak piosenka jest hitem to jest często grana, a jak jest często grana to ci co ją grają płacą tantiemy. Wykalkulowano sprytnie ile i komu dać w łapę i ile się zarobi na tantiemach. Wyszło na plus! ASCAP starał się udowodnić, że dane piosenki stawały się hitami ponieważ były nadzwyczaj często grane przez pewnych deejayów, którzy za owo granie brali w łapę od firm płytowych albo managerów wykonawców. Wykryto i udowodniono korupcję ponad 25 deejayom stacji radiowych w USA. Na czarnej liście znalazły się takie ówczesne sławy jak: Joe Niagara z WBIG Philadelphia, Tom Clay z WJBK Detroit, Murray ‘The K’ Kaufman z WINS New York, Stan Richards z WILD Boston. Śledztwa wykazały też, że w Payolę zamieszani byli dwaj najsławniejsi wtedy amerykańscy disc jockeye: wspomniany Alan Freed oraz Dick Clark. Clark podpisał oświadczenie, że nie czuje się zamieszany w Payolę. Freed natomiast nie uległ naciskom i nie chciał takiego oświadczenia podpisać ponieważ nie czuł się za nic winny. Dickowi Clarkowi zarzucano wzięcie łapówki w wysokości 15.000 dolarów od firmy płytowej Jamie Records. Clark nie przyznawał się, ale sąd i tak mu nie wierzył.

Z braku dowodów ukarano go maluteńką grzywną i było po sprawie.

Dick Clark w przeciwieństwie do Alana Freeda idąc na „układy” z radiami i telewizjami, które go zatrudniały sprytnie wywinął się od kłopotów. Twardy i honorowy do granic możliwości Alan Freed na żadne układy nigdy nie poszedł i dlatego „układy” z niego zrezygnowały. Wniosek z tego płynie taki, że cwaniactwo i krętactwo często opłacają się w branży muzycznej. Freed do końca swych dni uważał, że nie popełnił żadnego przestępstwa. Taki waleczny deejay!  Payola, która jest po prostu formą korupcji, jest bardzo trudna do wykrycia, dlatego nie często słyszymy o przypadkach Payoli. W Polsce nie słyszałem nigdy o wykrytym i udowodnionym przypadku Payoli – co wcale nie znaczy, że jest to taki grzeczniutki i legalniutki kraj. Korupcja istnieje tu tak samo jak we wszystkich innych krajach świata i ponad wszelką wątpliwość nie omija ona przemysłu muzycznego czy radiowo – telewizyjnego, a nawet prasowego. Co innego jednak podejrzewać tego i owego, a co innego znaleźć dowody. Jest jak jest. Życie z pewnością przyniesie nowe zdarzenia w dziedzinie, o której powyżej pisałem.

Janek ‘Y@HUDEE’ Pawul

1973